Zawód lekarza, obok konieczności posiadania ogromnej wiedzy medycznej czy ergonomicznych umiejętności, jak i asertywnego stosunku do człowieka, stawia i stawiał w przeszłości jego przedstawicielom wymóg angażowania się w zróżnicowane sprawy natury ogólnoludzkiej.
W tej może, jak nie innej z istniejących profesji pojawiała się konieczność czynienia starań o poprawę warunków socjalnych, bytowych i zdrowotnych ogółu społeczeństwa. Podejmowane poprzez lekarzy w tym kierunku działania zmierzały do uporządkowania, a także wprowadzenia używanych regulacji prawnych,w głównej mierze poprawy stanu egzystencji obywateli.
niejednokrotnie zaś, wobec najróżniejszych niebezpieczeństw - wojny, szerzących się epidemii, sytuacja zmuszała do podjęcia ryzyka poświęcenia na rzecz innych własnego zdrowia, a choćby i życia. Dlatego, jak pisał pod koniec XIX wieku Stefan Żeromski, realizowanie tego zawodu łączyło się nie tylko z ryzykiem, lecz i wieloma trudami tzw.
codziennego dnia: wstawaniem do pracy przed świtem i przyjmowaniem pacjentów, ordynowaniem zaleceń, realizowaniem - nieraz do późna, i to w przeróżnych warunkach - zabiegów, lecz też organizowaniem dla swoich podopiecznych zajęć, które np.
w grafiku u schyłku XIX wieku i początków XX-wiecznej sanatoryjnej terapii,,,(...) musiał traktować jako pracę swą obowiązkową". Nierzadko też, jak wskazywała praktyka, pomimo apolityczności tej funkcji, lekarze wykazywali także własne zapatrywania czy poglądy, w tym na dodatek o charakterze politycznym, czynnie się angażując w przeróżne formy działalności, nie zawsze bezpieczne.
Dodać warto, iż z tych powyżej przekazanych powodów profesja ta gromadzi się i dziś w grupie zawodów o charakterze,,misyjnym", nie tylko praktyczności czy pożytku społecznego. Podkreśliło ten aspekt - znaczenia profesji medycznej - kilku autorów w publikacji zatytułowanej:,,Satysfakcja z pracy w zawodach z misją społeczną.
Psychologiczne uwarunkowania". Dlatego naszym zdaniem ważne jest przypomnienie aktywności lekarskich w Polsce, na najróżniejszych polach i to w kontekście historycznym, sięgając w tym przypadku do czasów dwudziestolecia międzywojennego, lecz też nie zapominając o wcześniejszym okresie.
Sądzimy bowiem, iż wykształcenie, przygotowanie zawodowe i warunki życia u schyłku XIX wieku miały wpływ na ukształtowanie się oblicza zróżnicowanych działań tej grupy zawodowej lat 1919-1939. Pewną też inspiracją do podjęcia tej tematyki stała się rocznica stulecia powołania w Polsce samorządu zawodowego - Izb Lekarskich.
Przybliżając się do tej szerokiej - w różnorodnych aspektach - tematyki, starano się uchwycić pewne wspólne jej wątki, dzieląc całość na następujące zagadnienia: ludzie pogranicza - pionierzy; lekarze lokalnych społeczności; społecznicy, politycy, działacze samorządowi; naukowcy dwudziestolecia, twórcy nowych kierunków opieki, specjalności medycznych; popularyzatorzy zdrowych sposobów życia.
Nie jest to jednak - co nietrudno zauważyć, zapoznając się z naszą publikacją - ścisły podział. Niektóre bowiem parametry czy obszary działań lekarskich pojawiają się i w biografiach osób, umieszczonych w różnych częściach pracy.
Co może też, w pewnej mierze, potwierdzać wspominany społeczny, niejako misyjny charakter profesji lekarskiej. Autorzy poszczególnych części tej pracy wywodzą się z całego kraju, lecz i spoza, w tym: z Litwy i, co niebanalne - też z odległej Japonii.
Korzystali oni z rozmaitych materiałów źródłowych, wprawdzie w dość ograniczonym stopniu z archiwaliów, z powodu panującej w tym roku pandemii COVID-19. Były to zatem pamiętniki, wspomnienia, artykuły prasowe międzywojnia, ale i opracowania, w tym biografistyka.
Mamy jednak nadzieję, że praca nasza nie wpisuje się w tzw. Apologetyczną hagiografię, a może stanowić pewne, chociaż ograniczone, również ze względu na zasięg w dotarciu do materiałów,,,świadectwo czasu" - życia i działalności lekarskich w II RP.
Powyższy opis pochodzi od wydawcy.