- Заупокойный благовест | Funerary Bells
Звон Ростовсого Кремля | Chime of the Rostov Kremlin
- Трисвятое, по Отче наш | Trisagion. Our Father
чтение | proclamation
- Псалом 90 | Psalm 90 (91)
чтение | proclamation
- Аллилуия по псалме | Alleluia after Psalm
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Великая ектения (фрагмент) | Great Litany (extract)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Аллилуия, глас 8 | Alleluia (Tone 8)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Тропарь и Богородичен | Troparion and Theotokion
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Кафисма 17, статья 1 (фрагмент) | The 17th Kathisma (Part 1 – extract)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Заключительные стихи (92, 93) | The Final Verses (92, 93)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Малая ектения | Small Litany
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Кафисма 17, статья 2 (фрагмент) | The 17th Kathisma (Part 2 – extract)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Заключительные стихи (175, 176) | The Final Verses (175, 176)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Тропари по непорочнам | Troparion after 17th Kathisma
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Малая ектения | Small Litany
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Седален и Богородичен, глас 5 | Sessional Hymn and Theotokion (Tone 5)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Псалом 50 | Psalm 50(51)
чтение | proclamation
- Канон. Песнь 1. Ирмос. Тропарь | Canon. Ode 1. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny
- Песнь 3. Ирмос. Тропарь | Ode 3. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Малая ектения | Small Litany
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Седален и Богородичен, глас 6 | Sessional Hymn and Theotokion (Tone 6)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Песнь 4. Ирмос. Тропарь | Ode 4. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Песнь 5. Ирмос. Тропарь | Ode 5. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Песнь 6. Ирмос. Тропарь | Ode 6. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Малая ектения | Small Litany
демественное многоголосие (демество) | demestvo polyphony
- Кондак, глас 8 | Kontakion (Tone 8)
демественное многоголосие (демество) | demestvo polyphony
- Икос | Ikos
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Кондак (Ин роспев) | Kontakion (alternative version)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Песнь 7. Ирмос. Тропарь | Ode 7. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Песнь 8. Ирмос. Тропарь | Ode 8. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Песнь 9. Ирмос. Тропарь | Ode 9. Irmos. Troparion
знаменный роспев | znamenny chant
- Трисвятое, по Отче наш | Trisagion. Our Father
чтение | proclamation
- Тропари, глас 4 | Troparion (Tone 4)
знаменный роспев | znamenny chant
- Сугубая ектения (фрагмент) | Augmented Litany (extract)
строчное многоголосие (троестрочие) | strochny polyphony
- Отпуст | Conclusion
демественное многоголосие (демество) | demestvo polyphony
- Вечная память | Memory Eternal
демественное многоголосие (демество) | demestvo polyphony
- Заупокойный трезвон | Funerary Chime
Звон Ростовсого Кремля | Chime of the Rostov
Oddajemy w Państwa ręce wydawnictwo absolutnie nieszablonowe – pełny zapis prawosławnej mszy żałobnej. Projekt został zrealizowany poprzez rosyjski zespół Ex Libris Ensemble.
Ważną częścią publikacji jest recenzja dr Daniela Sawickiego odnosząca się do źródeł wykorzystanych przez zespół, charakterystyki wykonania a także przebiegu prawosławnej liturgii żałobnej.
Średniowieczne Requiem Rosyjskie zarejestrowane poprzez Ex Libris Ensemble pod dyrekcją Daniila Sayapina, może być uwielbiane za wzór staroruskiego śpiewu sakralnego zawierającego śpiew liniowy (strocznoje pienije). Brzmienie tego wybitnego zespołu ujawnia dogłębną wiedzę dyrygenta na temat istoty staroruskiej wielogłosowości, wzmocnionej przez liturgiczny charakter kompilacji. Stanowczo trudno jest w trakcie nagrywania zachować wzniosłą atmosferę i porządek liturgiczny; w Rosyjskim Requiem jednak jednocześnie chór, jak i recytatorzy osiągnęli nieszablonowe brzmienie i zachowali prawdziwie intymny rytm narracji. Składam wyrazy uznania Daniilowi Sayapinowi w roli dyrygenta prowadzącego nagranie. Modlitewnego charakteru recytacji i śpiewu chóralnego nie odbiera się tu jako czegoś egzotycznego, spełnia on raczej swoją naturalną funkcję, będącą głównym powodem, dla którego w dzisiejszych czasach wykonuje się śpiewy staroruskie.
Andrey Kotov
dr Daniel Sawicki - U źródeł staroruskiej wielogłosowości cz. I (fragmenty recenzji):
Wschodniosłowiański monodyczny śpiew liturgiczny we wszystkich swych formach niesie w sobie jedność słów i muzyki, która w liturgii Cerkwi prawosławnej jest wyłącznie wokalna. Wychodząc z założenia, że każde prawosławne nabożeństwo samo w sobie jest śpiewem, a nade wszystko obcowaniem z Bogiem, Cerkiew prawosławna formalnie nigdy nie wprowadziła do swej praktyki liturgicznej muzyki instrumentalnej. Co więcej, muzyka instrumentalna jest nie do pogodzenia z precyzją, „rozumnością", a nade wszystko mądrością liturgii Cerkwi prawosławnej. Prawdziwymi „organami", jak naucza Św. Bazyli wielki, winni być ludzie wierzący, powołani do bezustannego wychwalania Boga. Kościół Wschodni w pierwszym tysiącleciu wychował szereg wybitnych hymnografów, wśród których na pierwszy plan wysuwa się postać św. Jana z Damaszku (675-749). Historiografia przypisuje św. Janowi z Damaszku autorstwo tekstów liturgicznych zawartych w podstawowej księdze liturgicznej, asygnowanej do użytku psalmisty i chóru, tj. Oktoicha. Oktoich stanowi najobszerniejszy zbiór tekstów poetyckich tego znacznego hymnografa, ale nie jedyny - św. Jan z Damaszku jest autorem tekstów większej części hymnów, wykonywanych podczas nabożeństw żałobnych (cs. Panichida) i pogrzebu zarówno kapłanów i mnichów, jak również ludzi świeckich. W tekstach żałobnych św. Jana z Damaszku motyw śmierci przeplata się z ufnością w Boże miłosierdzie, a także nadzieją na rychłe zmartwychwstanie.
Niniejsze wydanie zrealizowane przez rosyjski zespół wokalny Ex Libris, pod kierownictwem Daniila Sayapina, zatytułowane Requiem, jest współczesną rekonstrukcją staroruskich melodii cerkiewnych, wykonywanych w trakcie nabożeństwa tzw. Obfitej Panichidy. Pierwsze rękopisy muzyczne, zawierające pełen cykl śpiewów tego nabożeństwa pojawiają się na Rusi stosunkowo późno, bo dopiero pod koniec XV w., wraz z rozwojem sztuki śpiewaczej. Początkowo śpiewy dużej Panichidy funkcjonują w praktyce liturgicznej jedynie w wersji jednogłosowej staroruskiego śpiewu użytkowego (stołpowyj znamiennyj raspiew). Wraz z pojawieniem się nowych melodii rodzaju sylabiczno-melizmatycznego, a także melizmatycznego, takich jak śpiew demestwenny, czy też putiewoj pojawiają się świeże typy notacji, w szczególności demestwenna, putiewaja i ich lokalny wariant w postaci notacji kazańskiej. Różnorodność melodyczne tychże śpiewów inspirowało samych śpiewaków, którzy coraz częściej poszukiwali nowych, dotąd nieznanych doznań estetycznych. Owocem tychże poszukiwań było pojawienie się pierwotnych form śpiewu wielogłosowego, który określano mianem śpiewu liniowego (strocznoho pienija). Ojczyzną śpiewu liniowego był Nowogród spory, gdzie śpiew ten wykonywano podczas szczególnie uroczystych nabożeństw świątecznych w tamtejszej świątyni katedralnej. Pod koniec XV w. Śpiew liniowy przenika do Moskwy, gdzie przechodzi kolejne fazy swego rozwoju, żeby pod koniec XVII w. Zostać wypartym przez pochodzące z terytoriów dzisiejszej Białorusi i Ukrainy śpiewy wielogłosowe. Już pod koniec 1-szej połowy XVI w. Śpiew liniowy dociera na terytoria dużego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej. Niestety wskutek licznych zawirowań historycznych większość strocznych partytur nie dotrwała do naszych czasów. Jedynym zabytkiem śpiewu liniowego, jaki zachował się w zbiorach polskich, jest fragment psalmu 136 (Nad rzeką Babilonu), pochodzący z Irmologionu Ławrowskiego. Śpiew liniowy nie przyjął się także wśród staroobrzędowców, dla których wszelka wielogłosowość była postrzegana, jako przejaw wpływów Zachodu.
Wykonawca – zespół wokalny Ex Libris, pod kierownictwem Daniila Sayapina podjął się trudnego zadania, a mianowicie odtworzenia staroruskich wielogłosowych melodii cerkiewnych, które do końca XVII w. Pisano staroruską notacją kriukową. Znaczący problem przy odczytywaniu tego typu partytur tkwi w tym, iż zabytki w znaczącej większości są pisane zapisem „bezpomietnym", czyli pozbawionym znaków pomocniczych, ukazujących odległości pomiędzy sąsiadującymi ze sobą dźwiękami. Realizację zadania z całą pewnością utrudniał brak wystarczającej ilości strocznych partytur pisanych notacją stołpową, która jest łatwiejsza do odczytania, bowiem większość pisana jest notacją demestwenną. Mimo innowacyjnych badań brak jest także dostatecznej pewności, czy znaki muzyczne w nich zawarte posiadały to samo znaczenie, co w rękopisach zawierających kinowarnyje pomiety. Z tego względu odczytanie zapisu muzycznego wykorzystanego do realizacji nagrania wymagało wykorzystania specjalistycznych metod badawczych, w szczególności retrospektywnej metody analizy porównawczej, która w przypadku zapisu śpiewu liniowego daje tylko połowiczny efekt. Na zapotrzebowania niniejszego nagrania zespół Ex Libris wykorzystał szereg rękopisów pisanych staroruską notacją neumatyczną (cs. Kriuki). Otóż tzw. Obszerna Panichida była już wcześniej przedmiotem badań uczonych rosyjskich. Marii Bogomołowa w 2009 r. Opublikowała dwutomowy przekład nutowy wielkiej Panichidy w obydwu wersjach (monodycznej i liniowej), opatrując go stosownym komentarzem historycznym, a także aparatem krytycznym. Realizując niniejszeg nagranie zespół Ex Libris musiał zmierzyć się z jeszcze jedną trudnością, a mianowicie brakiem żywej tradycji śpiewu, mimo iż np. Śpiew monodyczny funkcjonuje w praktyce liturgicznej staroobrzędowców. Z tego względu ważna była adekwatna interpretacja muzyczna skategoryzowanego materiału muzycznego.
nagrano w Cerkwi Trójcy Świętej w Moskwie w 2013 roku
wydawca: Fundacja inCanto 2020
nr kat.: INC 006
format: CD + książka (40 stron)
ISBN 978-83-954882-6-9